سخنرانی آقای دکتر بستانی در روز اول همایش
04 خرداد 1402

در ادامه چکیده سخنرانی جناب آقای دکتر احمد بستانی (استادیار گروه علوم سیاسی دانشگاه خوارزمی) با عنوان «عالم خیال و فلسفه سیاسی معاصر: تفسیر هانری کربن از میراث فلسفی شیخ اشراق و تاثیر آن در غرب» در همایش بین المللی شیخ اشراق و دنیای جدید که در نشست تخصصی شیخ اشراق و مطالعات کاربردی برگزار گردید، تقدیم علاقه‌مندان می شود.


 


هانری کربن برای اولین بار به معرفی نظام فکری شیخ اشراق و میراث فلسفی او به غربیان پرداخت. مهم‌ترین مفهومی که مورد توجه کربن بود مفهوم «عالم خیال» به شمار می‌رود که ازسوی شیخ اشراق مطرح و در سنت اشراقی- ایرانی بسط یافته و مورد توجه قرار گرفت. مفهوم عالم خیال توجه بسیاری از اندیشمندان غربی را به خود جلب کرد و اصطلاح اروپایی imaginal که توسط کربن جعل و ابداع شده بود به تدریج به مفهومی فنی در زبانهای غربی تبدیل شد و ابزاری مفهومی در مطالعات هنر، نظریه ادبی، روانکاوی، و اسطوره-شناسی را شکل داد. این جریان کربنی هرچند در حاشیه اندیشه معاصر بوده است و هرگز به جریانی مهم و تاثیرگذار بدل نگشت، با این وجود مطالعه آن حائز اهمیت فراوانی است و نقش میراث حکمای ایرانی به ویژه شیخ اشراق را نشان میدهد. در مقاله حاضر هدف من مطالعه جایگاه مفهوم عالم خیال در حوزه فلسفه سیاسی و اجتماعی معاصر است. اندیشمندان معاصر اروپایی چون ژیلبر دوران (Gilbert Durand) پل ریکور (Paul Ricoeur) میشل مافزولی(Michel Maffesoli) کریستیان ژامبه (Christian Jambet) ژان ژاک وونن بورژه(Jean-Jacques Wunenburger) و چیارا بوتیچی (Chiara Bottici) ازجمله فیلسوفانی هستند که کوشیده‌اند فلسفه خیال را مبنای نظریه پردازی سیاسی و اجتماعی قرار دهند و در این مسیر به درجات از میراث کربن بهره جسته‌اند. از دید این فیلسوفان، سیاست و جامعه باید برمبنای عنصر بنیادین خیال مورد فهم قرار گیرد و آرمان‌اندیشی سیاسی یا تغییر اجتماعی باید با عنایت به این بعد انتولوژیک مورد فهم قرار گیرد. با تقسیم این فیلسوفان به دو جریان راست و چپ میکوشم دوگانگی تخیل و تاثیر آن بر سیاست را موضوع تحلیل قرار دهم. درنهایت با تکیه بر دستاوردهای پدیدارشناسی تخیل میکوشم توضیح دهم ورود غیرانتقادی مفهوم عالم خیال به اندیشه سیاسی چه آسیبهایی درپی دارد و چگونه می‌توان با آن مواجهه نقادانه داشت.