سخنرانی دکتر زهرا بهره مند در پیش نشست دوم
20 اسفند 1401

در ادامه فایل تصویری و همچنین گزارش مکتوب سخنرانی سرکار خانم دکتر زهرا بهره مند (پژوهشگر مجمع فلاسفه ایران) با عنوان « پدیدار تأویلی «خویشتن» در رسالۀ عقل سرخ » در دومین پیش نشست همایش بین المللی شیخ اشراق و دنیای جدید که در تاریخ 8 اسفند 1401 به میزبانی مجمع فلاسفه ایران برگزار گردید، تقدیم علاقه‌مندان می شود.

فایل صوتی

 

سرکارخانم بهره مند در ابتدای ارائه خود بیان داشتند که هانری کربن فیلسوف مستشرق فرانسوی برای تاویل حکایات سهروردی روشی پدیدار شناسانه پیشنهاد می دهد که در آن رویداد ها وجه پدیداری دارند. در این روش به طور عام اشیاء با پدیدار خود در ذهن آشکار می شوند اما کربن در حکمت اسلامی نوع دیگری از پدیدار شناسی را معرفی می کند که در آن پدیدار در ظاهر چیزی را آشکار می کند که فقط با پوشیدگی اش در زیر این ظاهر می تواند آشکار بشود.

کربن این نوع پدیدار شناسی را کشف المحجوب نام می گذارد . البته خود این روش نیز از معبر پدیدار شناسی هایدگری عبور کرده است که  پرده برداری از حقیقت پنهان شده از پدیده هاست. همان چیزی که یونانیان در پی آن بوده اند. درواقع آقای کربن تاکید دارد که این پرده خود ما هستیم . زیرا دازاین عملی کردن حضور است  . در حقیقت نحوه حضور انسان آشکارکنندگی آن است. کربن این عمل کشف المحجوب را مقارن با عمل تاویل می کند و این حضور را به حضور اشراقی پیوند می زند. به میزان پیش روی تاویل درونی، کشف المحجوب هم پدید می آید.

کربن عقل سرخ را نقشه راه سلوک می داند و همه رساله های سهرودی از نظر او حکمت تبدیل شده به حکایت اند. در عقل سرخ خویشتن تاویل می شود. رساله عقل سرخ ابتدا با رمز باز شروع می شود . به این صورت که چشمان این پرنده را می دوختند تا فقط تحت هدایت رام کنننده باشد. این باز رفته رفته چشمانش باز می شود و کم کم به این بندها واقف می شود . در همین مسیر و با همین بندها در صحرا پیرمرد نورانی را می بیند که در هیبت جوانی ظاهر می شود و اسراری برای او بازگو می نماید. آن پیر از هفت چیز که گویا رموز سلوک اند نام می برد و داستان پیش می رود. البته جزییات بیشتری است که صرف نظر می کنیم.

با این نگاه مختصر که ساختار حلقوی دارد و ابتدا به انتها پیوند خورده است، مراحل سلوک را به شکل متفارن باید در نظر گرفت. مرکز داستان، نموداری از داستان رستم و سهراب و زال و رستم است. در رساله عقل سرخ با هرمنونتیک روحانی مواجه هستیم. برای اینکه بتوان به مقام سکینه برسیم باید از دو کوه گرم سیر و سردسیر بگذریم. در حقیقت به باور ما شیخ اشراق در این حکایت مراحل تاویل خویشتن خود را بیان می کند و پیر راهنما او را در این مسیر راهنمایی می کند.  شیخ همینطور از آسمان هم یاد می کند. او ظلمات سرزمین خود را در آرزوی پیدا کردن چشمه زندگی طی می کند. البته او مسیری بسیار طولانی وسخت پیش رو دارد تا بتواند خضر بشود . ما باید از ظاهر پدیده ها به باطن پدیده ها دست پیدا کنیم. در حکمت-حکایات سهروردی خویشتن و جلوه های آن بسیار نمودار می شود. ما که مخاطب این حکایت بودیم هم گویا صید آن هدهدی بودیم که سیمرغ گونه صفیر می زند و خفتگان را بیدار می کند.

تهیه کننده: سپهر جمعه زاده